Uit: 2000, USA
Regie: Darren Aronofsky
Met: Ellen Burstyn, Jared Leto, Jennifer Connelly, Marlon Wayans, Chris McDonald, Louise Lasser
Synopsis: Moderne fabel over de verschrikkingen van verslaving van regisseur Darren Aronofsky. We volgen de escalerende bewegingen van hoofdpersoon Harry (Jared Leto) binnen de wereld van de drugs. Hoewel hij op kleine schaal handelt, zet zijn verslaving aan de roes en een onbekommerd leven alles op zijn kop. Zijn gezondheid, beste vriend, vriendin, moeder en alle hoop verliest hij als een moderne Job, maar dan in een wereld zonder God.
Deze samenleving kan best een wonderkind op zijn tijd gebruiken. Met zijn debut ‘Pi’ brak Aronowsky op onmogelijke wijze door met een zeer ontoegankelijke film (vergelijkbaar met het surrealistische ‘Eraserhead’ van David Lynch). Het stempel wonderkind was dan snel op zijn voorhoofd te lezen. Met zijn tweede film ‘Requiem’ is hij al wat toegankelijker. Wel is duidelijk dat hij zijn definitieve stem nog niet heeft gevonden. De film staat bol van de geslaagde en minder geslaagde experimenten. Daar staat tegenover dat de film wel een duidelijke en effectieve structuur heeft en de acteurs veel ruimte krijgen.
De acteurs zorgen er voor dat het saaie eerste half uur snel wordt vergeten. De kijker wordt, of ie wil of niet, gepakt door de intense wereld die Aronofsky schetst. Met name in het laatste deel zie je Ellen Burnstyn als de moeder gigantisch ontsporen. Iets waar de kijker daar een verschrikkelijk gevoel aan over houdt. Haar Oscar nominatie is dan ook niet onterecht. Dit is ook te danken aan de opbouw van ‘Requiem’ die bestaat uit de hoofdstukken Summer, Autumn en Winter. Hieraan hangt telkens een specifieke sfeer van muziek -mix van klassiek en techno die steeds grimmiger wordt- montage –die climaxt in een razendsnel, ondragelijk tempo- en verhaal.
De wrange toon, de montage-experimenten –elke truc uit het boekje komt voorbij, zo lijkt het- en het goede acteerwerk ten spijt is de film niet zo effectief als intens. Aronofsky beukt de kijker zo murw dat er weinig tijd is voor reflectie. Waar het als een fabel is bedoeld, mist de film de juiste toon. Maar Aronofsky antwoordt in ieder geval aan het juk van veelbelovend wonderkind. Wat mij betreft gaat hij het gat opvullen dat de wat ouder wordende heren Cronenberg en Lynch langzaam laten vallen.
Een half jaar geleden deed een adembenemende trailer mij uitzien naar de avond waarop ik mocht aanschuiven bij de hoofdschotel. Vanavond is het zover.
De macht der gewoonte is een uitdrukking die bijzonder van toepassing is bij verslavingen. Elke roker kent het moment van de sigaret na het avondeten, het geluid van de uitklappende zippo aansteker of het gevoel van een perfect gedraaid shag. De rituelen zijn soms belangrijker en overheersender dan de verslaving zelf.
Darren Aronofsky is de reductionist die de verslaving op de ontleedtafel legt. Door de rituelen te bestuderen krijgen we een ander beeld van heroine, TV en amfetamine verslaving dan we gewoon zijn. Niet het bekende beeld van de jongen die zijn eerste stickie krijgt aangeboden en door foute vrienden wordt meegesleurd in de drugshel. De verslaving is er vanaf het eerste beeld alleen maakt de intensiteit ervan een exponentiele groei door. Zo erg dat je als het winter wordt nauwelijks nog kan kijken naar de steeds killer wordende, koude blauwe gloed die van het bioscoopdoek afspat. Er zijn gapende armwonden, gekleurde pillen, wandelende koelkasten en altijd weer de rituelen.
De wereld die hier wordt neergezet is bewust vervreemdend. Een wereld van mensen die heel ver weg zijn. Hun toenemende vervormde geestelijke toestand wordt ook nog eens versterkt door een heftige synthesizer soundtrack en door bizar camerawerk. Waarbij vooral de shots opvallen waarbij de camera de hoofdpersonen dicht op de huid zit en hun bewegingen met een ingenieuze truc weet te kopieren. Het is een effect dat met evenveel succes werd toegepast in de Oostenrijkse serialkillerfilm Angst, een ander voorbeeld van een studie in obsessie.
In Het Grote Jaap Knasterhuis Filmwoordenboek vind ik onder het woordje Trailer: “Een trailer is de reclamspot voor een film-die-verwacht wordt: Binnenkort in dit theater. Met beelden uit de film (wat seks, geweld, spanning) probeert de trailer een flink opgepepte indruk van de komende film te geven. Vaak is de trailer leuker dan de film zelf, want vijfentwintig keer zo kort.” Ik geef Jaap Knasterhuis niet graag gelijk, maar in het geval van Requiem for a dream heeft hij een goed punt. Daar waar de film zijn standpunten binnenhamert door keer op keer dezelfde beweging te maken is de trailer het equivalent van een ritje in de achtbaan. En als je te lang in diezelfde achtbaan blijft zitten word je uiteindelijk kotsmisselijk.
