For Your Eyes Only part XXVI

Gladiator

Uit: 2000, USA
Regie: Ridley Scott  (Hannibal)
Met: Russell Crowe, Joaquin Phoenix, Connie Nielsen, Oliver Reed, Richard Harris, Derek Jacobi

Het is paar honderd jaar na de geboorte van Christus. In een kaal en grauw dennenbos ergens in Germania dwarrelt de sneeuw lichtjes op de in leer en ijzer geklede soldaten van het Romeinse leger. Hun generaal laat in gedachten verzonken de zwarte aarde door de vingers lopen. Zullen zij, na jaren dienst aan de keizer, hun familie nog terug zien? Op dat moment verbreken de barbaarse Germanen de stilte. Met luid gebrul en woeste baarden dagen ze, onder het oog van Caesar Marcus Aurelius, het leger uit. Een kapitale fout. Want niet alleen bezit dat leger fantastische katapulten waarmee ze gigantische brandbommen kunnen afschieten, ook worden zij geleid door Generaal Maximus Decimus Meridius.

Met zo'n setting kan regisseur Ridley Scott wel uit de voeten. Deze openingsscène ziet er dan ook erg mooi uit. Bij dit soort spektakelfilms is hiermee vaak het beste wel verteld. Maar Scott pakt de zaken gedegen aan. Hij heeft een pakkend script waarin de keizer vermoord en opgevolgd wordt door zijn zoon Commodus. Onze generaal was de lieveling van keizer Marcus Aurelius en raakt direct uit de gratie bij de nieuwe keizer. Aan zijn executie ontsnapt, belandt Maximus via allerlei omwegen als gladiator in Rome. Met het leidersinstinct van een spelverdelende middenvelder leidt hij zijn gladiatorenelftal van overwinning naar overwinning en wordt nog populairder dan Clarence Seedorf. Commodus zelf is gek op de gevechten maar moet met lede ogen toe zien hoe Maximus hem in populariteit naar de kroon steekt. Ondanks zijn succes lijkt Maximus er niet van te genieten. In zijn achterhoofd spoken nog steeds de geesten van zijn (door Commodus) vermoorde vrouw en zoon.

Als kind wilde ik een tijdje archeoloog worden. Dat heeft nog wat sporen achter gelaten. Het fijne Hollywood zand dat ons in de ogen wordt gestrooid moest dan ook omgewoeld worden. Zo meen ik me nog altijd een lesje Latijn herinneren dat ging over Coloseum etiquette. Wanneer één der Gladiatoren in geslagen positie verkeerde, wachtte zijn tegenstander het oordeel van de keizer of het publiek af. Op dat moment ging het bekende 'duimen tafereel' van start. Tegenwoordig is vrijwel iedereen van mening dat de duim omhoog genade betekende, zo ook de figuranten van Gladiator. Maar, zo was me verteld, de duim omhoog was het teken om het zwaard er nog eens lekker in te rossen. Duim omlaag was het teken om het zwaard in het stof van de arena neer te laten vallen. Na het internet afgespeurd te hebben kwam ik dan toch twee sites tegen die mijn theorie onderbouwde of in ieder geval meest waarschijnlijk achtte. De ene site was van een Amerikaanse Universiteit en de andere bevatte een interview met een researcher die aan Gladiator werkte. Trek zelf je conclusie.
  Zo is er natuurlijk nog veel meer. Keizer Marcus Aurelius en Commodus hebben natuurlijk bestaan, maar hoe zit dat met Maximus? Hier hebben de schrijvers hun fantasie de vrije loop gelaten. De echte Commodus was geobsedeerd door sport en sex. Hij had zo'n 600 concubines en vocht zelf regelmatig als gladiator (waarbij de tegenstander werd uitgerust met een loden zwaard). Een samenzwering (waaronder zijn vrouw) liet hem vermoorden door een atleet. In zijn bad werd hij gewurgd door de worstelaar Narcissus, grappig genoeg was dat de werktitel van deze film. Maar worstelaars leveren minder spectaculaire beelden op dan de gladiatoren arena.

Maar juist die arena, het Coloseum, viel mij het meest tegen in de film, het is wel erg duidelijk dat deze gefabriceerd is met computer technieken. Zodat je met bewondering en weemoed aan Ben Hur terug denkt. Maar de sterke casting met Russel Crowe als Maximus, Richard Harris (The Guns of Navarone en Unforgiven) als Marcus Aurelius en Joaquin Phoenix als Commodus maakt erg veel goed. Dus valt er weer eens ouderwets te genieten van toga's, strijdwagens en lauwerenkransen.

VW geeft **½

Naborrelend met VW kom ik tot een handvol Romeinse films die ik gezien heb. Niet echt een overdreven rijke oogst voor iemand die pretendeert veel films te hebben gezien, maar iets minder vreemd als je nagaat dat er de laatste dertig jaar ook maar weinig in dit genre is geproduceerd. Toch heeft dit vijftal meer beeld gevormd over het tijdperk dan al die jaren geschiedenisles op de middelbare school. De paardenrennen (Ben Hur), keizer Nero (Quo Vadis) en de gladiatorengevechten (Spartacus) hebben hun grote bekendheid en visualisatie te danken aan de aan de Technicolor beelden van de vorige eeuw. Voor veel mensen zijn dit naast Asterix & Obelix de belangrijkste informatiebronnen over een betoverend geschiedshoofdstuk.

Het wachten was op de Hollywood big budget behandeling, zoals ook de Dinosaurus (Jurassic Park) en de Grote Ramp (Twister) opnieuw tot leven werden gewekt. En in Gladiator zijn weinig kosten of moeite gespaard. Nadat generaal Russel Crowe in opstand komt tegen de nieuwe keizer (Joaquin Phoenix, die hier een kruising tussen John Belushi en Ray Liotta neerzet) wordt er een poging gedaan hem te doden. Hij weet de aanslag te verijdelen, maar is niet meer op tijd om zijn vrouw en zoontje van de dood te redden. Uitgeput wordt hij door een slavendrijver ingelijfd en als gladiator aan het werk gezet. Zijn desillusie en cynisme ten aanzien van zijn leven geven hem een onoverwinnelijk aura in de ring en leidt uiteindelijk tot een onvermijdelijke confrontatie met de keizer in de ultieme arena, het Romeinse Colliseum. Gladiator brengt wat je mag verwachten in de hedendaagse arena, die bioscoop heet. Mooi uitgelichte plaatjes van Germania en de zonovergoten provinciën van Rome bieden een aangename achtergrond voor extreme actiescènes.

Toch nog een puntje van kritiek. Dit had een op sterven liggend genre nieuw leven kunnen inblazen, maar heeft feitelijk minder met eerdergenoemde titels van doen dan met Star Wars. Als je goed kijkt zie je Luke Skywalker, Princess Leia en Darth Vader terug en lijkt de fotografie de exotische sfeer, locaties en karikaturen uit de Space Opera te willen kopieren. Maar beter goed gejat dan slecht verzonnen. Dit is in ieder geval beter dan de belabberde, laatste Star Wars episode.

LePaulski geeft **½

Gezien: 8-6-2000

In deze dolle, dwaze EK dagen is de neiging groot om, in een nieuwsbrief die voornamelijk met film wordt gevuld, toch een paar woorden aan het voetbalfestijn te wijden. Er vallen weer een aantal dingen op. Zo bleek Joegoslavie-Slovenie onwaarschijnlijker dan welke willekeurige Hollywood produktie ook. Wat een feest. En Nederland ontpopt zich als der Mannschaft. Maar waar ik me persoonlijk dood aan erger is de infantilisering van de Nederlandse publieke omroep. Dat de oudhollandse verzuiling uit de tijd is is iedereen nu wel duidelijk, maar dat de NOS meer commerciele en meer debiele programma's produceert dan de Veronica's en SBSen van deze wereld is wel schokkend. De tegenzin waarmee ze bij de NOS de reclame onderbreken voor voetbal is tekenend. Het Huis van Oranje is het programma aansluitend op de wedstrijden en Paul de Leeuw kokketeert hier met zijn voetbalonkunde. Bijzonder triest allemaal en het maakt dat Villa BVD opeens een diepzinnige uitstraling krijgt.

Koning Voetbal wordt beter gediend op de Belgische (geen reclame), Duitse (met computeranimatie) en Engelse TV. De BBC heeft helaas niet alle rechten in handen en mist daardoor de wedstrijden van bijvoorbeeld het engelse nationale team. Ook Rudi Gullit en Jimmy Hill zijn voor veel geld vertrokken, maar er blijft nog genoeg over. Neem Alan Hansen, nauwelijks verstaanbaar schots pratend, maar every inch a gentleman en sinds kort onder meer bijgestaan door onze eigen voetbalgod Johan Cruyff. Leuk om Johan in het engels te horen. Je begrijpt nog minder van z'n briljante analyses, maar het is leuk om te zien dat ze in engeland zowat van hun stoel vallen.

Ik zou zeggen,
VW, back to business