For Your Eyes Only part CLXIII

Iklimler

Uit: 2007, Turkije
Regie: Nuri Bilge Ceylan   (Uzak)
Met: Ebru Ceylan, Nuri Bilge Ceylan, Nazan Kirilmis, Mehmet Eryilmaz, Arif Asçi, Can Ozbatur, Semra Yilmaz

Synopsis:
1. Kas, Turkije
Bahar ligt in de hete zon op het strand. Haar lichaam doorsnijdt diagonaal het frame van het doek. Zweetdruppels bedekken haar huid. Volledig out of focus doemt een figuur op, een schaduw geworden. De schaduw staat, denkt en droogt zich af. Het verdwijnt uit beeld en duikt weer op als Isa. Hij kust zijn vrouw terwijl het zeewater van zijn kin druppelt.

2. Istanbul, Turkije
Isa en Serap worstelen zich naar de grond. De koffietafel schuift, ze scheuren hun kleren en trekken aan elkaars haren. Isa wil zijn rol als gewezen echtgenoot vergeten. Hij toont zijn maîtresse zijn meest egoïstische kant. Domineren en vernederen, ook al is het spel.

3. Istanbul, Turkije
Isa vertelt zijn collega lang te hebben gehunkerd naar een vakantie in zijn eentje. Lekker op een zonnig strand. De vakantiebrochure vertelt iets anders. Een stel aan het strand, een vrouw met de arm om een man. Het doet direct denken aan Isa en Bahar aan de zee bij Kas, op het moment dat ze uit elkaar zijn.

4. Agri, Turkije
Isa klimt over een bevroren berghelling. Eenmaal boven stapt hij naar het midden van het kader, met de rug naar de kamera. Om hem heen zien we de rand van een goudbelicht dal onder een grijs wolkendek. Graag zou je de rest van het dal kunnen zien maar ergens hoop je dat het geheim achter zijn rug verborgen blijft.

5. Agri, Turkije
Een donkerblauw ochtendgloren is te zien door het raam van de eenvoudige hotelkamer. Isa is niet naar een zonnig eiland vertrokken maar is Bahar achterna gereisd. Naar een ondergesneeuwd gat in de oostelijke provincie Agri. Daar is zij bezig met de opnamen van een serie. Zelfs in het halfdonker zijn de dikke vlokken sneeuw te zien door het raampje van de hotelkamer. Isa heeft er de hele nacht gezeten. Bahar heeft hem opgezocht maar ze slaapt alleen.

6. Agri, Turkije
Isa en Bahar zitten in een busje. Isa doet een onbeholpen poging haar te overtuigen. Een volwassen relatie kan hij aan. Bahar probeert tevergeefs zich over oude frustraties heen te zetten. Onderwijl wordt het busje aan alle kanten open- en dichtgeslagen. De filmcrew laadt de spullen in.

Je kan je afvragen of het een goed idee was van de regisseur om zichzelf en zijn vrouw te casten in de hoofdrollen. Nuri zelf is namelijk geen geweldige acteur. Toch brengt hij het er niet heel slecht af. Bovendien kan hij zich optrekken aan de sterk acterende Ebru. Maar de vraag blijft waarom. Is dit een persoonlijke boodschap of therapie?

Het verhaal begint bij het einde. De liefde tussen de oudere, geschiedenis docent Isa en zijn jongere vrouw Bahar is uitgedoofd. Zij is zijn gelieg, bedrog en onbegrip zat en hij begrijpt haar huilbuien en stilzwijgen niet meer. De gevoelens worden nauwelijks uitgesproken maar de kamera vangt zo veel mogelijk details. Het maakt dialogen overbodig. Dat resulteert in zeldzaam mooie kadreringen en shots met speelse experimenten. In dit filmidioom is de omgeving zeer nadrukkelijk aanwezig. Vaak afgewisseld met halve close-ups, zonder ogen, vanuit vreemde hoeken. Het kan bijna niet anders of het is geïnspireerd door de meester van 'de mise-en-scène als personage', Michelangelo Antonioni.

Net als bij de films van de Italiaanse cineast is het niet gemakkelijk om mee te gaan in de emoties de personages. Er wordt bijna geen achtergrond of verklaring gegeven voor hun gedrag. Zelf hebben ze daar ook weinig grip op. Zo maakt Isa geduldig foto's van ruines voor zijn lessen. Hij bewondert de schoonheid van deze voormalige tempels. Maar hij raakt gefrustreerd en verward wanneer zijn relatie niet voor de eeuwigheid bestemd blijkt. Bahar voelt de ironie intuïtief wél aan en kan de tranen niet bedwingen wanneer zij tussen de afgebrokkelde zuilen slenteren.

De laatste acte roept een rare associatie op. Wanneer Isa in het besneeuwde dorpje arriveert, horen we de piepende windmolen uit Once upon a Time in the West. Is het nog mogelijk dat Isa bij deze showdown als winnaar uit de strijd komt? In tegenstelling tot Charles Bonson's schutterskwaliteiten en mondharmonica is Isa slechts bewapend met een speelgoed draaiharmonica en vakantiefoto's uit Kas. Het voorteken van de ruines is nog altijd niet tot hem doorgedrongen.

Het relaas van deze niet al te sympathieke mid-lifer en zijn emotionele vrouw is niet voor iedereen. De film biedt weinig concrete duiding en dreigt zo nu en dan zelfbewust en ook oversentimenteel te worden. Zeker wanneer een paar minuten wordt uitgetrokken om de opwellende tranen van Bahar uit te vergroten. Maar voor sommigen is dit om de vingers bij af te likken. Net als Ceylan's vorige film, Uzak, bestaat het maal uit een minimum aan dialogen en maximum aan beeldtaal. Om in weg te zinken. Relatietherapie of niet, Ceylan schept een gemarkeerd landschap voor zelfreflectie.

VW geeft ***½

Gezien: 10-10-2007, 't Hoogt 2, Utrecht

beste lezer,

misschien vraag je je af of vw & lepaulski haar neus ophaalt voor de gewone blockbuster, het oerdegelijke zaterdagavond actievermaak uit het land waar de sterren nooit doven. De tijden dat wij het op deze pagina hartgrondig oneens waren over laagdrempelig vermaak als Road Trip, American Pie en Lake Placid liggen voorlopig achter ons. Maar we bezoeken zeker niet alleen maar zogenoemde art-house films. De score van afgelopen jaar in de bioscoop: Our Daily Bread, Still Life, East of Bucharest, Letters from Iwo Jima, True North, The Monastry, Disturbia, Inland Empire, Pan's Labyrinth, Flandres, Hot Fuzz, Zodiac, Adam's Apples, Mon Fils a Moi, The Simpsons, You Kill Me, The Bourne Ultimatum en de twee films die we nu recenseren. Geen grote score dit jaar, gelukkig is er de thuisbioscoop om de schade in te halen.

VW